Μινωικός Πολιτισμός
Πληροφορίες
Ο Μινωικός Πολιτισμός είναι ο πιο σημαντικός της εποχής του χαλκού στην Ελλάδα και οφείλει το όνομά του στον θρυλικό βασιλιά Μίνωα. Το πρώιμο κέντρο εκείνου του πολύ υψηλού πολιτισμού ήταν η νήσος της Κρήτης στη Μεσόγειο, στη μέση μεταξύ της Ελλάδας και της Αιγύπτου, με δύο σημαντικές πόλεις, την Κνωσό και τη Φαιστό. Η δύναμη και η επιρροή του πολιτισμού αυτού ήταν πολύ επεκταμένες, σε ολόκληρη τη βόρεια και ανατολική Μεσόγειο. Η μεγάλη ακμή του Μινωικού Πολιτισμού συντελέσθηκε από το 2100 μέχρι το 1200π.Χ., το τέλος προήλθε πιθανόν από μια έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης (Θήρας) το 1400 π.Χ. και τις λεηλασίες κατακτητών στα επόμενα χρόνια.
Ο μινωικός πολιτισμός έφθασε σε πολύ υψηλό επίπεδο και στην τεχνική επίσης. Το πρώτο ρομπότ, σύμφωνα με το μύθο, ήταν στην Κρήτη (ο Τάλως), και ο θρυλικός Δαίδαλος ζούσε ήδη στην Κρήτη, κατασκευάζοντας τα διάφορα τεχνικά έργα για το βασιλιά Μίνωα.
Ο Μύθος
Σύμφωνα με τον Όμηρο, ο βασιλιάς, που λέγεται Μίνωας, κυβερνούσε εκεί για χρόνια και απολάμβανε τη φιλία του Δία. Σύμφωνα με την κρητική λαογραφία, ο Μίνωας ήταν ο γιος Δία, γεννημένος από την Ευρώπη σε μια σπηλιά, μαζί με τους δύο αδελφούς του, τον Ραδάμανθυ και τον Σαρπηδώνα. Κάθε αδελφός συνδέθηκε με μια από τις σημαντικότερες περιοχές παλατιών στην Κρήτη: ο Μίνωας με την Κνωσό, ο Ραδάμανθυς με την Φαιστό, και ο Σαρπηδών με τα Μάλια.
Σύμφωνα με το μύθο, ο Ποσειδών έστειλε στο βασιλιά Μίνωα έναν μεγάλο άσπρο ταύρο για να θυσιαστεί, αλλά ο Μίνωας τον κράτησε για τον εαυτό του. Για εκδίκηση, ο Ποσειδών έστειλε στη βασίλισσα Πασιφάη ένα αφύσικο πάθος για τον ταύρο αυτό και καρπός αυτού του πάθους ήταν ο Μινώταυρος, μισός ταύρος και μισός άνθρωπος. Ο Δαίδαλος τότε κατασκεύασε μια ξύλινη αγελάδα μέσα στην οποία η βασίλισσα έκρυψε τον Μινώταυρο. Όταν ο Μίνωας αντιλήφθηκε την απάτη, φυλάκισε τον Δαίδαλο και τον Μινώταυρο στον λαβύρινθο που ο ίδιος ο Δαίδαλος είχε σχεδιάσει.Ο γιος του Μίνωα έπλευσε στην Αθήνα για να συμμετάσχει σε αθλητικούς αγώνες. Σκοτώθηκε όμως από τους ζηλότυπους αθηναίους, αφότου κέρδισε σε πολλά αγωνίσματα.
Για τιμωρία, ο Μίνωας απαίτησε έναν φόρο επτά αγοριών και επτά κοριτσιών που στέλνονταν στην Κρήτη κάθε οκτώ έτη, και τα οποία τρώγονταν από τον Μινώταυρο. Στην τρίτη αποστολή, ο Θησέας, ο γιος του αθηναίου βασιλιά Αιγαία, ήταν ένα από τα αγόρια. Η Αριάδνη, κόρη του Μίνωα, ερωτεύτηκε τον Θησέα και του έδωσε ένα κουβάρι, τον γνωστό Μίτο της Αριάδνης, έτσι ώστε να μπορεί να βρει την έξοδο του λαβύρινθου. Ο Θησέας πέτυχε το φόνο του Μινώταυρου και τη διαφυγή του.Στον Μίνωα αποδίδεται γενικά η καθιέρωση του πρώτου ναυτικού και η καταστολή της πειρατείας. Ο Θουκυδίδης επίσης υποστηρίζει ότι ο Μίνωας αποίκισε και κυβέρνησε τις Κυκλάδες και εγκατέστησε τους γιους του ως κυβερνήτες.
Ανακτορική Περίοδος
Υπήρξαν τρία σημαντικά ανάκτορα: η Φαιστός στο νότο, τα Μάλια στα βορειοανατολικά, και η Κνωσός στο βόρειο κεντρικό μέρος του νησιού. Επιπλέον, ένα μικρότερο ανάκτορο στη Ζάκρο, στην ανατολική άκρη, έχει βρεθεί. Μπορεί επίσης να είχε υπάρξει ένα μεγάλο ανάκτορο στα βορειοδυτικά, στην περιοχή του Κολυμβαρίουκαθώς επίσης και άλλα μικρότερα. Τα βασικά τους σχέδια είναι παρόμοια.Το θρυλικό παλάτι του Μίνωα που περιγράφηκε ως λαβύρινθος από τους αρχαίους Έλληνες, είναι το μεγαλύτερο των μινωικών παλατιών. Όπως στις άλλες περιοχές, το πρώτο ανάκτορο στην Κνωσό καταστράφηκε περίπου στα 1700 π.Χ., πιθανώς από σεισμούς ή άλλη φυσική καταστροφή. Ένα νέο ανάκτορο, τα υπολείμματα του οποίου είναι ορατά σήμερα, στηρίχτηκε στην ίδια περιοχή. Οι αρχιτέκτονες στην Κνωσό άρχισαν με το κεντρικό διοικητήριο και έχτισαν γύρω του, έξω από αυτό και επάνω του. Τα βασιλικά διαμερίσματα ήταν στα βορειοδυτικά. Ενώ στην ανατολή μια σκάλα οδηγεί κάτω στην αίθουσα των διπλών πελέκων, την αίθουσα της βασίλισσας. Στην δυτική πλευρά βρίσκουμε τα σκοτεινά δωμάτια με στοιχεία των αρχαίων θυσιών. Υπάρχουν στοιχεία πως, ίσως, ο κυβερνήτης ήταν ένας ιερέας-βασιλιάς. Επίσης, από τη δυτική πλευρά υπήρχε μια αίθουσα θρόνου, αν και αυτό χρονολογείται στην μυκηναϊκή περίοδοΤο ανάκτορο της Ζάκρου καταλάμβανε περίπου 8.000 τ.μ., αυτό των Μαλίων 9.000 τ.μ., της Φαιστού ήταν 10.000 τ.μ. ενώ της Κνωσού κάλυπτε 22.000 τ.μ.. Είχε 3 πύλες από τη δυτική πλευρά και τα 4 ή 5 στην ανατολή.
Υπήρξαν πάνω από 1.500 χώροι, συμπεριλαμβανομένων των εργαστηρίων, των αποθηκών, των δωματίων διαβίωσης, και των δωματίων υποδοχής. Από τους Έλληνες αποκαλούνταν λαβύρινθος. Υπάρχει μια αίσθηση της φυγοκεντρικής μετακίνησης μακριά από το κεντρικό διοικητήριο, το οποίο χρησίμευσε ως κεντρική εστία.Οι ογκώδεις περιοχές αποθήκευσης είναι εμφανείς, δείχνοντας ότι η Κνωσός χρησίμευε και ως κέντρο συλλογής για τα προϊόντα που κυκλοφορούσαν, και ως εμπορικό κέντρο συναλλαγής με άλλους πολιτισμούς. Οι τοίχοι και τα πατώματα ήταν συχνά χρωματισμένα. Το κόκκινο ήταν το βασικό φόντο και απλά γεωμετρικά σχέδια χρησιμοποιήθηκαν πάνω του. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο των εικόνων πριν από τα πιο πρόσφατα ανάκτορα. Συνήθως αναφέρονται σε θρησκευτικές σκηνές αλλά εμφανίζονται και κοσμικά θέματα. Γενικά, δεν υπήρξε κανένας αμυντικός τοίχος. Τα ανάκτορα δεν κατασκευάστηκαν για προστασία. Αυτό τον Μαλίων μπορεί να αποτελεί μια εξαίρεση, αφού εμφανίζεται να έχει έναν τοίχο. Αλλά υπάρχει συζήτηση για το εάν αυτό είναι για άμυνα ή ένας απλός προστατευτικός τοίχος. Γενικά, φαίνεται να υπάρχει ειρηνική ανάπτυξη στην Κρήτη μέχρι την τελική καταστροφή των ανακτόρων από τον πόλεμο, πιθανώς από εξωτερικούς κατακτητές.
Κοινωνική Οργάνωση
Η κρητική κοινωνία περιγράφεται ως θαλασσοκρατορία, δηλαδή η οικονομία και η κυβέρνηση βασίστηκαν στον έλεγχο των θαλασσών, σύμφωνα με την άποψη που θέλει τους Μινωίτες πολύ καλούς ναυπηγούς. Τα σκάφη τους μπορούσαν να εκτεθούν πολύ στη θάλασσα και να εκτελούν διαδρομές ανοικτής θάλασσας. Οι Μινωίτες κατείχαν τα μεγαλύτερα σκάφη της εποχής τους και δεν δίσταζαν να τα στρέφουν ενάντια στους γείτονές τους, εάν ήταν απαραίτητο. Από τα 1600 π.Χ. περίπου, οι Μινωίτες διέθεταν θωρηκτά με κριούς. Είναι πιθανό πως οι Μινωίτες έπρεπε να υπερασπιστούν τη γη τους ενάντια στους γείτονες, αν και η ίδια κρητική κοινωνία ήταν ειρηνική, βασισμένη στους οικονομικούς και θρησκευτικούς δεσμούς.Στη θρησκεία κυριαρχεί η θεά μητέρα (τελετουργική βασίλισσα). Γενικά, οι γυναίκες ήταν σεβαστές και τιμήθηκαν νωρίτερα απ’ ότι στην υπόλοιπη Ελλάδα. Οι γυναίκες, μετέχουν ενεργά και ισότιμα με τους άνδρες σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής, παίρνουν μέρος σε λατρευτικές εκδηλώσεις, σε αγωνίσματα σε κυνηγετικές εξορμήσεις, στα θεάματα κατέχουν την πρώτη θέση και μεταφέρονται πάνω σε φορεία που σηκώνουν υπηρέτες.
Η κοινωνική ιεραρχία περιέλαβε, πιθανώς, τα ακόλουθα επίπεδα:Βασιλιάδες / βασίλισσες (και ίσως τα συμβούλια)Κτηματίες (ίσως εδαφικοί μεγιστάνες)Ελεύθεροι πολίτες (με τις διάφορες οικονομικές θέσεις)Σκλάβοι (αν και υπήρχαν ελάχιστες μεγάλες επιχειρήσεις σκλάβων, οι σκλάβοι χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή των ανακτόρων).Οι Μινωίτες ήταν μικρόσωμοι, με ανάστημα, κατά μέσον όρο, περίπου 1,70 μέτρα. Είχαν σκουρόχρωμα μαλλιά και μάτια και χλωμή επιδερμίδα. Οι άνθρωποι περπατούσαν χωρίς παπούτσια στα σπίτια και στις τελετές. Ειδάλλως, φορούσαν μπότες και σανδάλια. Το χρυσό και ασημένιο κόσμημα ήταν εμφανές, με το χρυσό ίσως πιο άφθονο.
Η κρητική διατροφή ήταν ποικίλη, αποτελούμενη από σιτάρι, κριθάρι, ίσως κεχρί, βοοειδή, πρόβατα, αίγες, και οικόσιτους χοίρους, άγριο κρέας όπως τα ελάφια και οι κάπροι, σταφύλια, αχλάδια, σύκα, κυδώνια, ψάρια και χταπόδι. Οι μέθοδοι αλιείας περιέλαβαν το γάντζο, τη γραμμή, τα δίχτυα, τα καλάθια, και τις λόγχες. Οι συκιές, οι ελιές και οι φοίνικες θεωρούνταν ιερά δένδρα. Τα σκυλιά χρησιμοποιούνταν στο κυνήγι. Τα σπίτια είχαν γενικά μία είσοδο, αλλά μερικές φορές είχαν δύο. Τα παράθυρα ήταν συχνότερα στην κορυφή, καλυμμένα με λαδωμένη περγαμηνή, που χρησιμοποιείται πιθανώς αντί του γυαλιού. Τα σπίτια είχαν για φωταγωγούς μικρά ανοικτά φρεάτια για να παρέχουν το φως και τον αέρα. Οι τουαλέτες βρίσκονταν έξω από τους εξωτερικούς τοίχους. Τα μεγάλα σπίτια, όπως τα ανάκτορα, είχαν μια τραπεζαρία επάνω από την κουζίνα και την αποθήκη τροφίμων. Τα τροχοφόρα οχήματα χρησιμοποιούνταν στην Κρήτη από το 2000 π.Χ.Η Κρήτη ήταν γενικά αυτάρκης. Εισήγαγε ποσότητα χαλκού και έπρεπε να εισαγάγει κασσίτερο. Υπήρχε εκτενές εμπόριο πέρα από τον Αιγαίο και στην Αίγυπτο.Η Κρήτη ήταν γεμάτη με χιλιάδες χωριά των οποίων το πιθανό μέγεθος ήταν μεταξύ 150 και 200 ανθρώπων. Αυτά τα χωριά συμμετείχαν και στην καλλιέργεια και στις βιοτεχνικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της εξαγωγής του αργίλου και της πέτρας, αγγειοπλαστικές κατασκευές, εργαλεία, οικοδομικά υλικά, καθώς επίσης και ειδώλια. Η κύρια θεότητα ήταν μια θεά της γονιμότητας, που συνδέθηκε με τα φίδια.
Τα ιερά φίδια εμφανίζονται ως πνεύματα φυλάκων των κρητικών σπιτιών. Οι αρσενικοί θεοί εμφανίστηκαν ως γιος και σύζυγος και συνδέονται πολύ με τον ταύρο. Τα ζώα και τα πουλιά εμφανίζονται ως επιμέρους θεότητες αλλά ο ταύρος είναι ιδιαίτερα σημαντικός, όπως αποδεικνύεται από τα τελετουργικά «ταυροκαθάψια» ή τις τελετές και την κοινή διακοσμητική. Ένα δεύτερο κοινό αντικείμενο λατρείας είναι ο διπλός πέλεκυς, που βρίσκεται σε διάφορα μεγέθη και σε πολυάριθμες περιοχές. Οι κρητικοί χρησιμοποίησαν διάφορες θέσεις για τις δραστηριότητες λατρείας, όπως ανοικτά μέρη στα κτίριά τους ή σπηλιές, και κατασκεύαζαν λάρνακες. Οι λατρευτικές δραστηριότητες μεταφέρθηκαν σταδιακά στα ανάκτορα, τα οποία συχνά περιγράφονται ως ναοί. Η τριμερής λάρνακα της Κνωσού, με τρία σκέλη της, θεωρείται πως αντιπροσωπεύει τις τρεις σφαίρες του κόσμου: τον υπόκοσμο, τη γη, και τους ουρανούς.
Τέχνες και γράμματα
Τα χειροποίητα μινωικά αντικείμενα καταδεικνύουν και τις πρακτικές και καλλιτεχνικές δεξιότητες των μινωιτών. Πολυάριθμα υλικά χρησιμοποιήθηκαν. Κατασκευάστηκαν πέτρινα αγαλματίδια και εφαρμόστηκαν ποικίλες τεχνικές αγγειοπλαστικής. Οι Μινωίτες χρησιμοποιούσαν επίσης πολύ το μέταλλο και το ελεφαντόδοντο. Μεγάλα ξύλινα γλυπτά μπορεί να είχαν κατασκευαστεί, όπως και πολλές σφραγίδες χάραξης, περίπου 2.500, κάτι που δείχνει την καταπληκτική ικανότητα των Μινωιτών στις μικροσκοπικές εργασίες.Στην Κνωσό και την Φαιστό συναντούμε τους αρχαιότερους θεατρικούς χώρους στην Ευρώπη. Οι Μινωίτες αγαπούσαν ιδιαίτερα τους χορούς, έτσι επιβεβαιώνεται η φήμη που είχαν οι Κρητικοί στην αρχαιότητα σαν επιδέξιοι χορευτές.
Ένα μοναδικό αγώνισμα που αναπτύχθηκε και αγαπήθηκε πολύ στην Κρήτη είναι τα λεγόμενα “ταυροκαθάψια”. Ιδιόρρυθμο και επικίνδυνο αγώνισμα, είναι ένα είδος ταυρομαχίας, κατά την οποία ο αθλητής έπιανε τον ταύρο από τα κέρατα και τιναζόταν με άλμα πάνω από το ζώο.Τα πρώτα γραπτά σύμβολα εμφανίζονται στην Κρήτη το 2000 π.Χ και μοιάζουν πολύ με τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά, χωρίς όμως να έχουν σχέση με αυτά. Το σημαντικότερο δείγμα ιερογλυφικής γραφής είναι ο περίφημος δίσκος της Φαιστού (1700 π.Χ.). Ταυτόχρονα με τα ιερογλυφικά χρησιμοποιείται στην Κρήτη ένα άλλο σύστημα γραφής που περιλαμβάνει 70 γραμμικά σύμβολα και ονομάζεται Γραμμική γραφή Α. Τον 15ο αιώνα εμφανίζεται στην Κρήτη το γραφικό σύστημα που ονομάσθηκε Γραμμική γραφή Β η οποία χρησιμοποιήθηκε και από τους Αχαιούς. Η ανάγνωση της γραμμικής γραφής Β το 1952 έδειξε ότι είχε στοιχεία της ελληνικής γλώσσας, γεγονός πελώριας σημασίας για την Ελληνική Ιστορία.Η αρχαιολογική σκαπάνη με πρώτους τους Μίνω Καλοκαιρινό 1878, Ιωσήφ Χατζηδάκη 1884 και Α. Evans 1900, έφεραν στο φως το ανάκτορο της Κνωσού. Σήμερα ένα πλούσιο πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων βρίσκεται στο μουσείο του Ηρακλείου.