Ιδαίον Άντρον

Σύμφωνα με τους μύθους η Σπηλιά Ιδαίο Άντρο ήταν ο τόπος

γέννησης του Δία, για να προστατευθεί από τον πατέρα του τον Κρόνο, που θα τον κατάπινε ζωντανό, όπως είχε κάνει πιο πριν στους αδελφούς και τις αδελφές του. Εδώ τον έτρεφε η κατσίκα, νύμφη Αμάλθεια. Προστατευόταν από τους Κουρήτες, οι οποίοι χόρευαν και χτυπούσαν τα όπλα τους για να καλύψουν το κλάμα του μωρού Δία. Αυτός ο μύθος αμφισβητείται από όσους αναφέρουν ως τόπο γέννησης του το Δικταίον Άντρον στο οροπέδιο του Λασιθίου.Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή του μύθου, το μωρό Δίας γεννήθηκε στο σπήλαιο Δικταίον Άντρον και στη συνέχεια ανατράφηκε ως παιδί στο Ιδαίον Άντρον από τους βοσκούς του Οροπεδίου Νίδα. Ο Ζευς συχνά ονομάζεται "Κρητογενής" δηλαδή γεννημένος στην Κρήτη. Οι Κρητικοί πίστευαν ότι ο Δίας δεν ήταν αθάνατος κι αντίθετα με την επικρατούσα ελληνική πίστη θεωρούσαν ότι πεθαίνει κι ανασταίνεται κάθε χρόνο. Το κεφάλι του πεθαμένου Δία φαίνεται στο βουνό Γιούχτας, έξω από το Ηράκλειο. Αυτή η πίστη των Κρητικών συνεχίζει την παράδοση της παλιάς Μινωικής θρησκείας (στην οποία ο Νεαρός Θεός πεθαίνει κι ανασταίνεται κάθε χρόνο) και την εισάγει στην Ελληνική θρησκεία.Ιστορικά είναι ξεκάθαρο ότι τόσο το σπήλαιο στο Οροπέδιο του Λασιθίου όσο και το σπήλαιο στο Νίδα ήταν χώροι λατρείας κατά τα Μινωικά και τα πρώτα Ελληνιστικά χρόνια. Η σπηλιά του Τραπεζά στο Λασίθι χρησιμοποιήθηκε κατά τα πρώτα Μινωικά χρόνια αλλά αργότερα υποσκελίστηκε από τη σπηλιά του Ψυχρού στο ίδιο οροπέδιο, ενώ τα μεταγενέστερα δείγματα φανερώνουν ότι κι αυτή αντικαταστάθηκε από το σπήλαιο Δικταίον Άντρον στο οροπέδιο Νίδα, κατά τα Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά χρόνια.Οι ανασκαφές στη σπηλιά έφεραν στο φως ευρήματα που χρονολογούνται στο τέλος της νεολιθικής εποχής. Κατά τη διάρκεια της Μινωικής εποχής η σπηλιά έγινε τόπος θυσιών στη θεά της γονιμότητας ενώ αργότερα έγινε τόπος θυσιών στο Δία.

Η σπηλιά βρίσκεται σε υψόμετρο 1.540 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Αποτελείται από ένα μεγάλο δωμάτιο στο άνοιγμα και δύο οριζόντια δωμάτια που ανοίγουν στο εσωτερικό άδυτο της σπηλιάς. Οι ανασκαφές συνεχίζονται ακόμα, γι αυτό η σπηλιά είναι κλειστή για το κοινό.

Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν από τον καθηγητή Μαρινάτο κι αποδείχτηκε η χρήση του σπηλαίου κατά τα Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά χρόνια. Οι πρόσφατες ανασκαφές στο σπήλαιο ενδιέφεραν για τα ευρήματα των χαμηλότερων θέσεων της σπηλιάς. Το σπήλαιο είναι γνωστό ότι χρησιμοποιήθηκε κατά τα Νεολιθικά χρόνια. Τελευταία μια θαυμάσια μπρούτζινη ασπίδα βρέθηκε άθικτη.